Orhan Veli, Tanpınar’a ve Haşim’e Karşı…..

Cemal Süreya, Orhan Veli’nin şiir anlayışını eleştirirken, sürekli olarak “eski şiir”i eğlence vasıtası olarak kullandığını dile getirir. Orhan Veli’nin, 1941’de “Garip” ile yola çıkarken “yeni şiir”inde alaya aldığı “eski şiir”in temsilcileri arasında Ahmet Hamdi Tanpınar ile Ahmet Haşim de vardır.

Cemal Süreya, Orhan Veli’nin bu yanını şu sözlerle dile gerir:

“Aslında Orhan Veli’nin bütün şiirleri eski şiire birer yergidir desek yeri. Ama  ters yönden de olsa yine eski şiirden çıkar bunlar. Bu yüzden iyice formalist bir yapıları vardır. Güzelliklerini, değerlerini, hiç değilse tuhaflıklarını yüzde yüz eski şiirden alırlar. Sözgelimi ‘Kitabe-i Seng-i Mezar’ların varlık gerekçesi eski şiirlerin genel tutumuna bağlanır: ‘Lapinaların en harelisi’, Ahmet Hamdi’nin ‘Minarelerin en ilahisi’ mısaraı ile eğlenmektedir: ‘Rakı şişesinde balık olsam’, 'Göllerde bu dem bir kamış olsam’ı (Ahmet Haşim) yıpratır. Bu konuda dolaylı, dolaysız örnekleri istediğimiz kadar genişletebiliriz. Orhan Veli’nin hemen hemen bütün şiirlerinde böyle bir tutum görüyoruz.”

***

TANPINAR’IN ŞİİRİ

Orhan Veli’nin hedef aldığı Tanpınar’ın, “Minarelerin en ilahisi” dizesinin yeraldığı şiiri ünlü “Bursa’da Zaman” dır.

BURSA’DA ZAMAN

Bursa’da eski bir cami avlusu,
Mermer şadırvanda şakırdayan su;
Orhan zamanından kalma bir duvar,
Onunla bir yaşta ihtiyar çınar
Eliyor dört yana sakin bir günü.
Bir rüyadan arta kalmanın hüznü
İçinden gülüyor bana derinden.
Altı yüz çeşmenin serinliğinden
Ovanın yeşili, göğün mavisi
Ve minârelerin en ilâhisi!..

Bir zafer çığlığı burda her isim;
Yekpâre bir anda gün, saat, mevsim
Yaşıyor sihrini geçmiş zamanın
Hâlâ bu taşlarda gülen rüyanın…
Güvercin bakışlı sessizlik bile
Çınlıyor bir eski zaman vehmiyle.
Gümüşlü bir fecrin zafer aynası;
Muradiye, sabrın acı meyvası,
Ömrünün timsali beyaz Nilüfer
Türbeler, câmiler, eski bahçeler,
Şanlı hikâyesi binlerce erin,
Sesi nabzım olmuş hengamelerin
Nakleder yâdını gelen, geçene.
Bu hayalde uyur Bursa, her gece;
Her şafak onunla uyanır, güler
Gümüş aydınlıkta serviler, güller
Bahar rüyasiyle bahçelerinin.
Başındayım sanki bir mucizenin,
Su sesi ve kanat şakırtısından
Billûr bir âvize Bursa’da zaman,

Yeşil Türbesini gezdik dün akşam,
Duyduk bir musikî gibi zamandan
Çinilere sinmiş Kur’an sesini.
Fetih günlerinin saf neş’esini
Aydınlanmış buldum tebessümünle,
İsterdim bu eski yerde seninle
Başbaşa uyumak son uykumuzu,
Bu hayal içinde… Ve ufkumuzu
Çepçevre kaplasın bu ziya, bu renk,
Havayı dolduran uhrevî âhenk.
Bir ilâh uykusu olur elbette
Ölüm, bu tılsımlı ebediyette
Belki de rüyası, büyük cetlerin,
Beyaz bahçesinde su seslerinin!

****

ORHAN VELİ’NİN TANPINAR’A ŞİİRLE KARŞILIĞI 

Orhan Veli, Tanpınar’ın “Minarelerin en ilahisi” dizesine,

“Denizi Özleyenler İçin” şiirinde karşılık verir:

DENİZİ ÖZLEYENLER İÇİN

Gemiler geçer rüyalarımda,
Allı pullu gemiler, damların üzerinden;
Ben zavallı,
Ben yıllardır denize hasret,
"Bakar bakar ağlarım."
Hatırlarım ilk görüşümü dünyayı,
Bir midye kabuğunun aralığından;
Suların yeşili,göklerin mavisi,
Lapinaların en harelisi...
Hala tuzlu akar kanım
İstiridyelerin kestiği yerden.
Neydi o deli gibi gidişimiz,
Bembeyaz köpüklerle, açıklara!
Köpükler ki fena kalpli değil,
Köpükler ki dudaklara benzer;
Köpükler ki insanlarla
Zinaları ayıp değil.
Gemiler gecer rüyalarımda,
Allı pullu gemiler,damların üzerinden;
Ben zavallı,
Ben yıllardır denize hasret

****

AHMET HAŞİM’İN ŞİİRİ 

Orhan Veli’nin eğlendiği şiirlerinden biri olan Ahmet Haşim’in “Göllerinde bu dem kamış olsam” dizesinin geçtiği, “Bir Günün Sonunda Arzu” şiiridir.

BİR GÜNÜN SONUNDA ARZU

Yorgun gözümün halkalarında

Güller gibi fecr oldu nümâyân,

Güller gibi... sonsuz, iri güller

Güller ki kamıştan daha nâlân;

Gün doğdu yazık arkalarında!

Altın kulelerden yine kuşlar

Tekrârını ömrün eder i'lân.

Kuşlar mıdır onlar ki her akşam

Âlemlerimizden sefer eyler?

Akşam, yine akşam, yine akşam

Bir sırma kemerdir suya baksam;

Üstümde semâ kavs-i mutalsam!

Akşam, yine akşam, yine akşam

Göllerde bu dem bir kamış olsam!

***

ORHAN VELİ’NİN HAŞİM’E ŞİİRLE KARŞILIĞI

Orhan Veli,  “Eskiler Alıyorum” şiirinin sonuna, “Rakı şişesinde balık olsam” dizesini ekleyerek Haşim'e karşılık verir.

ESKİLER ALIYORUM 

Eskiler alıyorum
Alıp yıldız yapıyorum
Musiki ruhun gıdasıdır
Musikiye bayılıyorum

Şiir yazıyorum
Şiir yazıp eskiler alıyorum
Eskiler verip Musikiler alıyorum.

Bir de rakı şişesinde balık olsam

(Şapkam Çiçekli Dolu, Toplu Yazılar I, Cemal Süreya, YKY Yayınları)

(Bütün Şiirleri, Orhan Veli Kanık, YKY Yayınları)

(Bütün Şiirleri, Ahmet Hamdi Tanpınar, Dergah Yayınları)

(Bütün Şiirleri, Ahmet Haşim, Dergah Yayınları)