Ahmet Hamdi Tanpınar, edebi eserlere yazarlarından ve yazıldıkları dönemden bağımsız olarak bakmaz; yazarı, aile ortamı, hayat serüveni, yaşadığı toplum ve çağıyla birlikte bir bütün olarak değerlendirir:
“Hamid (Abdülhak Hamid Tarhan), zaman ve muhit içinde içtimai (sosyal) bir mahsuldür. 1852 senesinde doğar Bebek’te; Tanzimat’tan on üç sene sonra. O zaman, o muhit Tanzimat’ın en canlı muhiti idi. Şinasi Tasvir-i Efkar’ı, Ali Suavi Muhbir’i çıkarıyordu. Namık Kemal’den on üç on dört sene sonra, Şinasi’den yirmi beş yirmi altı sene sonra doğuyor. Onların eserlerini okuyup benimsiyor. O zaman, tahsilin buhranlı anı idi. (…)
OSMANLI’DA NESiRİN DOĞUŞU
“1852’de doğdu, 1937’de öldü. Seksen beş yaşlık hayatında hep bir edebiyatçı olarak kaldı. Gibb, Osmanlı tarihi tetkik ederken iki tarih üzerinde durur. 1858 ve 1860. Bu, nesirlerin doğuşu, Şinasi’nin bilfiil başlamasıdır. 1876 edebi nevilerin (tür) doğuşudur. Hamid’in ilk şiir kitabını neşretmesi, şiirin yenileşmesi bu tarihlerdedir. İlk vakıa, yani Avrupai nesrin doğuşu bunu idrak ettirir; mühim olan da birincisidir. (…)
İSTANBUL’UN AVRUPALILAŞMASI
“Şinasi ve Ziya Paşa birinci nesil ise, Hamid ikinci nesil, Namık Kemal de orta nesil oluyor. (…) Birinci nesil nesri tanzim edip halk dilini ön plana aldı; Hamid nesline eser vermek kaldı. Hamid doğduğu zaman İstanbul Avrupalılaşma yolunda idi.(…)
“Hamid, Avrupa ile kültürel temasta bulunan ilk adamdır.(…)
“Hamid hiçbir zaman sağlam bir dille görülmez. Çünkü etrafındaki kıymetler daima değişir. Sağlam bir teknik olmamasına rağmen, bir şekil bağlanışı vardır: Makber. (…)
GARBI SEVERDİ
“Hamid ve nesli garbı severdi, fakat Hamid şarkı da unutmaz. Garpta medeniyeti görür sever; sonra şarkta aldıkları vaziyeti görür. (…) Hamid on yaşında Paris’e, on beş yaşında İran’a, sonra Bombay’a, Londra’ya gider. Mütemadiyen şark-garp arasında dolaşır. En az İstanbul’da kalır. Onda şark-garp müsavidir (denk-eşit).
(Edebiyat Dersleri, Ahmet Hamdi Tanpınar, YKY Yayınları)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder