Cervantes’in Gözünden Osmanlılar

Don Kişot’un yazarı İspanyol Miguel De Cervantes Saavedra, İnebahtı Savaşı'na katılmış, daha sonra Türklere esir düşmüştür. Cervantes, "Yüce Sultan" adlı oyununda, Osmanlı Sarayı’nda geçen, -- o dönemin popüler konusu, daha sonra Mozart ve Rossini’nin de işleyecekleri,-- esir düşmüş bir yabancı güzele padişahın aşık olması ve onunla evlenmesini anlatır.

Cervantes oyunu 1615 yılında yazmıştır.

Oyunda, Kanuni Sultan Süleyman ve Hürrem Sultan’ın oğlu olan II. Selim’in, Nur Banu Sultan’dan olan oğlu III. Murat (1574-1595) tahttadır. Haremindeki İspanyol Catalina de Oviedo adlı bir kıza aşık olur; dinini değiştirmeden ve İspanyol gibi giyinmeye devam etmesine izin vererek onunla evlenir.

Cervantes’in oyun boyunca kullandığı diyaloglar, Osmanlı'ya 17.yüzyılda dışardan tutulan bir ayna olarak görülebilir. Osmanlı Sarayı, Müslüman gibi görünen gayrimüslimler ve gerçek dinlerini koruyan başka milletlerden insanların birarada yaşadıkları farklı bir dünyadır. 

*** 

Salih, Müslümanların III. Murat’a başlarını kaldırarak bakamayacaklarını şu sözlerle dile getirir:

“İşte ayağa kalktı hükümdar bakabilir/Hıristiyan olanlar yüzyüze karşı durur/ Ama ruhsat verilmez hiçbir Türk’e, Arap’a,/Bakamazlar yüzüne gözlerini kaldırıp, bakmaya yeltenenin işi biter o anda.”

***

Haremağası Mami’nin diğer bir haremağası Rüstem’e sözleri:

“Bak Rüstem tut şu dilini/Ve inancını savunma, /Yalan söylüyorsun, belli/ Bal gibi Hıristiyansın./ Tutsak İspanyol kızını/ saklıyorsun bunca zaman/ kilit altında"

***

Catalina Sultan: “Hükümdar böyle zalim mi?"

Rüstem: "Halim selim derler ama aslında zalimin biri."

Padişahın evlenmek istediği Catalina Sultan: "En büyük günah değil mi bir imansızla evlenmek?"

***

Catalina Sultan: "Dostum Hıristiyanlardan ayırmayın beni, hakan."

Mami:"Bunu düşünmek aptallık, istemekse daniskası."

Hünkar: "Ben ne isem sen de osun/ devlet-i ali elinde, gönlün her ne diler ise/ iste benden, iste olsun./İrademi sana verdim,/ artık bütün yetki senin;/ senin arzun benim arzum;/ bak, gör nasıl yapacağım/ne istersen"

Mami: "Durum ciddi./ Hiç görmemiştim ben, Rüstem,/ İsa’nın dolaştığını/ Türklerin aralarında."

***

Catalina Sultan: "Söyledim Hıristiyanım, /ve öyle de kalacağım."

Mami: "Tuhaf, olağandışı şey/ gavur bir valide sultan!"

***

Madrigal: "Elveda ey İstanbul! Elveda ey ünlü kent!/ Elveda Pera, Permas! Ey iskele elveda!/ Elveda ey Çıfıt çarşısı, ey Gedikpaşa!/ Ey güzelim Gureba Bahçeleri elveda!/ Şimdi büyük bir cami olarak görev yapan/ Elveda büyük mabet, elveda Ayasofya!/ Tersaneler elveda!”

(Yüce Sultan, Miguel De Cervantes Saavedra, YKY Yayınları)